İŞ HUKUKU – ÜCRET
ÜCRETİ ÖDENMEYEN İŞÇİNİN İŞ SÖZLEŞMESİNİ FESİH HAKKI
İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞ KANUNU M.24/II/E MADDESİ UYARINCA İŞÇİ TARAFINDAN HAKLI NEDENLE DERHAL FESHİ
ÜCRET ALACAĞI KAPSAMINDA KIDEM VE İHBAR TAZMİNATININ DEĞERLENDİRİLMESİ
ÖZET: Ücreti zamanında ödenmeyen, eksik ödenen veya hiç ödenmeyen işçi, İş Kanunundan doğan hakları gereğince iş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshedebilir, iş görmekten kaçınabilir ve faiz isteyebilir. Fesih sonucunda işçi işverenden kıdem tazminatını talep edebilir. Ancak ihbar tazminatını talep edemez.
ÜCRETİN ANLAMI
İş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. (4857 sayılı İş Kanunu m.8/f.1/c.1) İş sözlemesi, hizmet sözleşmesi isimlendirmesiyle 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu m.393/f.1’de de tanımlanmıştır: “Hizmet sözleşmesi, işçinin işverene bağımlı olarak belirli veya belirli olmayan süreyle işgörmeyi ve işverenin de ona zamana veya yapılan işe göre ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.” İlgili mevzuattaki tanımlardan ulaşılacağı üzere iş sözleşmesinin üç esaslı unsuru bulunmaktadır. Bu unsurlar: iş, ücret ve bağımlılık ilişkisidir. İş sözleşmesi, taraflarına karşılıklı borç yükleyen, sinallagmatik, bir özel hukuk sözleşmesidir. İş sözleşmesinin bu hukuki niteliği kapsamında, işçinin borcu iş sözleşmesinin unsurlarından olan iş görme edimini işverene ifa etmek; işverenin borcu ise işçiye ücret ödemektir.
Ücret sadece aylık alınan maaş ödemeleri olmayıp fazla çalışmalar, bayram çalışmaları, hafta tatili çalışmaları karşılığı olan ödemeler, prim, ikramiye ve işçiye çalışması karşılığı ödenecek olan her türlü ödemeyi ifade etmekte olup geniş anlamda değerlendirilmesi gerekmektedir.
İşveren tarafından geniş anlamda ücretinin ödenmemesi işçiye derhal fesih hakkı verir.
ÜCRETİN ÖDENMEMESİ DURUMU
Genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır. (4857 sayılı İş Kanunu m.32/f.1) Ücret, iş sözleşmesinin esaslı unsurlarından olup işverenin iş sözleşmesinden doğan asli edim yükümlülüğüdür. İşveren bu asli edim yükümlülüğünü gereği gibi ya da hiç ifa etmediğinde işçi, İş Kanunu kapsamında korunmaktadır. Ücretin tamamının ya da bir kısmının zamanında ödenmemesi halinde işçi, asli edim borcu olan iş görmekten kaçınabilir veya faiz talep edebilir. İş görme borcunu yerine getirmekten kaçınma hakkı kapsamında “Ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. (4857 sayılı İş Kanunu m.34/f.1/c.1) Bu işçilerin bu nedenle iş akitleri çalışmadıkları için feshedilemez ve yerine yeni işçi alınamaz, bu işler başkalarına yaptırılamaz.” (4857 sayılı İş Kanunu m.34/f.2) İşçi, ücretinin bir kısmının ya da tamamının gününde ödenmediği durumda faiz de talep edebilir. “Gününde ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır.“(4857 sayılı İş Kanunu m.34/f.1/c.3)
İŞÇİNİN ÜCRETİN ÖDENMEMESİ DURUMUNA DAYALI DERHAL FESİH HAKKI
Ücreti kısmen ya da tamamen ödenmeyen işçi iş görme borcunu ifadan kaçınma ve faiz isteme haklarının yanı sıra iş sözleşmesini haklı nedenle de feshedebilir. Haklı nedenle derhal fesihte, diğer isimlendirmesi ile süresiz fesih bildirimi ile iş sözleşmesinin sona erdirilmesinde İş Kanunundaki haklı sebeplerden birinin gerçekleşmesiyle taraflardan herhangi birisi sözleşmeyi fesih bildirim sürelerine uymaksızın derhal feshedebilme hakkına sahiptir. Haklı sebepler İş Kanunundaki sebeplerle sınırlı değildir. Taraflar aralarında haklı sebep oluşturacak başkaca durumlar da belirleyebilirler. Haklı nedenle derhal fesih kurumuna, iş sözleşmesinin belirli ya da belirsiz süreli olmasına bakılmaksızın başvurulabilmektedir.
İş Kanununda, işçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı, m.24’te düzenlenmiştir. Ücretini ödeme gününde alamayan ya da eksik alan işçi, İş Kanunu m.24/II/e’de düzenlenen “İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse” hükmüne dayanarak iş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshedebilir. İş Kanundaki bu sebep gerçekleştiğinde işçi belirli süreli iş sözleşmesiyle çalışıyorsa iş sözleşmesinin sona erme süresinin bitimini beklemeden sözleşmeyi feshedebileceği gibi belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışan işçi de fesih bildirim sürelerine uymaksızın derhal fesih hakkını kullanabilecektir. Haklı nedenin gerçekleşmiş olması iş sözleşmesinin sona ermesi için yeterli değildir, haklı sebebe dayanarak sözleşmeyi feshetmek isteyen tarafın dayandığı haklı sebebi sözleşmenin karşı tarafına bildirmesi gerekir. Yargıtaya göre bu bildirimin yazılı olması gerekmese de ispat kolaylığı açısından fesih bildirimini yazılı yapmakta fayda vardır. Haklı sebebi ileri süren sözleşme tarafı, ileri sürdüğü sebeple bağlıdır ve bu sebebin varlığını ispat etmek zorundadır.
ÜCRETİN ÖDENMEME SEBEBİYLE İŞ AKDİNİ FESHEDEN İŞÇİ KIDEM TAZMİNATINI TALEP ETME HAKKINA SAHİPTİR. ANCAK İHBAR TAZMİNATINI TALEP ETME HAKKI YOKTUR.
İşçi, ücretinin zamanında ödenmediği, eksik ödendiği veya hiç ödenmediği gerekçesiyle İş Kanunundaki haklı sebebe dayanarak iş sözleşmesini süresiz fesih bildirimiyle feshettiğinde “ihbar tazminatına” hak kazanamayacaktır. 21.03.2007 tarihli Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 2007/4525 Esas, 2007/7909 Karar sayılı kararında bu husus: “…davacının son iki ay ücretinin işverence banka hesaplarına yatırılmaması üzerine sözleşmesini 4857 sayılı İş Kanununun 24/II-e maddesi gereğince haklı olarak feshettiği anlaşılmaktadır. Sözleşmeyi haklı da olsa fesheden taraf ihbar tazminatı talebinde bulunamayacağından, ihbar tazminatı isteğinin reddi gerekirken yazılı şekilde kabulü hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.” şeklinde belirtilmiştir.
İş Kanunun m.24/II/e hükmüne dayanarak ücretini zamanında alamayan, eksik alan veya hiç alamayan işçiler iş sözleşmelerini haklı sebeple derhal feshettiklerinde ihbar tazminatına hak kazanamasalar da kıdem tazminatının şartları oluştuğu takdirde “kıdem tazminatlarını” alabileceklerdir. 01.03.2004 tarihli Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 2003/14584 Esas, 2004/3876 Karar sayılı kararında bu husus “Belirtilen bu nedenler dosya içeriğine göre sabit olup 1475 sayılı yasanın 16/d ve e maddeleri uyarınca davacıya bildirimsiz fesih hakkı verdiğinden kıdem tazminatına hak kazanılacaktır.
Bu gerekçe ile kıdem tazminatının hüküm altına alınması gerektiğinden söz konusu tazminatın kabulü yerinde görülmüştür.” şeklinde belirtilerek iş sözleşmesini haklı nedenle derhal fesheden işçi lehine kıdem tazminatına hükmedilmiştir.
SİGORTA PRİMLERİNİN İŞVEREN TARAFINDAN EKSİK YATIRILMASI İŞÇİNİN İŞ AKDİNİ HAKLI NEDENLE FESİH HAKKI İÇERİSİNDEDİR.
İşçinin İş Kanunu m.24/II/e’den doğan haklı nedenle derhal fesih hakkı yalnızca ücretinin zamanında ödenmemesi, eksik ödenmesi veya hiç ödenmemesi halleriyle sınırlı değildir. İşçi, sigortasız çalıştırılıyorsa ya da sigorta primleri işveren tarafından eksik yatırılmışsa da kanunda kendisine tanınmış haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanıp hiçbir fesih süresine uymaksızın iş sözleşmesini sonlandırıp kıdem tazminatının diğer şartları oluşması halinde kıdem tazminatına hak kazanabilecektir.
ÜCRET ÖDEMESİ YAPILMADIĞI SÜRECE HAKLI NEDENLE FESİH HAKKI KULLANILABİLİR.
İş Kanunu m.26/f.1’de ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan hallerde haklı nedenle derhal fesih hakkının kullanılması için kanun koyucu tarafından hak düşürücü süreler belirlenmiştir. “24 ve 25 inci maddelerde gösterilen ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz.” şeklinde düzenlenen İş Kanunu m.26/f.1’de haklı nedene dayanarak fesih hakkını kullanacak tarafın hakkını haklı nedeni öğrenmesinden altı iş günü içinde ve herhalde bu altı iş günlük süreyi bir yıl içinde kullanması gerekmektedir.
Ancak bazı hallerde işçinin ödenmeyen ücret alacakları bulunabilmektedir. Bu ödememe devam ettiği sürece İş Kanunu m.26/f.1’deki altı günlük hak düşürücü süre işlemeyecektir. İşçi, ücretinin ödenmediğinden bahisle altı günlük hak düşürücü süreyle bağlı olmaksızın İş Kanunu m.24/II/e hükmüne dayanarak iş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshedebilecektir.
AV.TERCAN TÜRKMEN
#işhukuku#ücret#ödememe#ücretödenmemesi#zamanındaödememe#eksiködeme#hiçödememe#işgörmektenkaçınma#faiz
#işçi#işveren#taraf#m.24#m.24/II/e#haklınedenlederhalfesih#süresizfesihbildirimi#süresizfesih#derhal#hak#ücretalacağı
#hukuk#hukukiimkan#kıdemtazminatı#kıdem#ihbartazminatı#ihbar